رودسنگ قلعه در دامنة شمالی کوه کیامکی در شمال‌غرب ایران و دلالت آن بر تغییرات اقلیمی هولوسن

در سال‌‌‌های اخیر مطالعاتی در مورد شناسایی آثار ژئومورفیکی بزرگ‌مقیاس مرتبط با تغییرات اقلیمی کواترنری در منطقه صورت گرفته است. با این حال، بسط دانسته‌‌ها در مورد چگونگی تکامل اشکال دامنه‌ای منطقه در گذشته، بدون تحلیل‌‌‌های دقیق اشکال ژئومورفیکی دامنه‌ای امکان‌پذیر نیست و بدون این تحلیل‌‌ها، اطلاعات مرتبط با چنین مناطقی ناقص خواهد بود. رودسنگ‌‌ها از جمله اشکال مرتبط با اقلیم‌‌‌های گذشته در دامنه شمالی توده نفوذی کوه‌ کیامکی در شمال غرب هستند که در کنار سایر اشکال پریگلاسیری منطقه، آثاری از تغییرات اقلیمی هولوسن را در خود دارند. رودسنگ قلعه به طول 630 متر و عرض متوسط 80 متر، مهم‌ترین و کامل‌ترین این رودسنگ‌‌ها به‌شمار می‌آید. در پژوهش حاضر سعی شده است که تغییرات اقلیمی هولوسن بر اساس داده‌‌‌های حاصل از کار‌‌های میدانی و تفسیر ویژگی‌‌‌های رودسنگ قلعه مورد ارزیابی قرار گیرد. رویش و استقرار درختچه‌‌ها در دورتادور رودسنگ‌‌‌های منطقه، ساختمان رودسنگ و وجود سه لایة مجزا، از جمله شواهد قابل استناد برای این تغییرات هستند. بر اساس نتایج این تحقیق، رودسنگ مورد مطالعه در واقع مشابه همنوعان خود در سایر مناطق دنیاست و در زمرة رودسنگ‌‌‌های ارتفاعات پایین‌تر و دامنه‌‌‌های پرشیب و رودسنگ‌‌‌هایی که بر روی بستری از خاک سطح دامنه قرار گرفته‌اند، واقع شده است. باوجود ناچیز بودن تغییرات اقلیمی هولوسن، وجود عواملی همچون شرایط مناسب هوازدگی سنگ‌‌های سازندة دامنه در ناحیه منبع، فعال بودن سازوکار‌‌های حمل نظیر بهمن‌‌های سنگی و فرایند جریان دانه‌ای با پوشش یخی، و شدت فعالیت فرایند ذوب و یخبندان در شرایط عاری از پوشش یخی، فعالیت رودسنگ را در دوره‌‌های سرد هولوسن شدت بخشیده است. در زمان حاضر چهار دورة گرم کنونی، دورة همزمان با عصر کوچک یخبندان، دورة گرم هولوسن فوقانی و دورة سرد همزمان با عصر آهن از روی ویژگی‌های رودسنگ مذکور قابل شناسایی است.